in de ruwgekalkte voorzaal
van een huis in Jan Doret
aan de voet van Veeris
zag ik een totèki aan de wand
omhoog gaan
tropisch traag
en dan plots bliksemsnel
happen naar de prooi
waarna 10 seconden als dood
turend naar de volgende hap
ruimtewandelaar en dinosaurus
reiziger in hagedissenpak
tussen web en rag
op zoek naar leven
Frans Kapteijns [frans.kapteijns@home.nl]
Saturday, February 28, 2009
Sino
Bon dia, bon tardi, bonochi
aki ta papia Wan Pueblo
un humilde serbidor
no ta kos di kanta makamba
pero ku dòsplaka di sintí.
Ata tin ku bai vota atrobe
e biaha akí ta sí o nò
esun opshon ta hulandes ta bin manda
e otro opshon ta latino ta bin manda.
Mi kasá a bisa mi keda afó
no hasi kos di trimintí
no hinka mi boka aden
no hasi kos di mi koló.
Sabínan sa kiko nan ta hasi
hendenan studiá tin den komishon
ke men mihó bo bai kap e palu di apeldam
ku tur santu di dia ta susha kurá.
Pero ta mi derecho
asta ta mi deber
pa ekspresá mi opinion
mester bin un di tres opshon
kaminda nos mes lo bai manda
esta opshon SINO.
Kompader
aki ta papia Wan Pueblo
un humilde serbidor
no ta kos di kanta makamba
pero ku dòsplaka di sintí.
Ata tin ku bai vota atrobe
e biaha akí ta sí o nò
esun opshon ta hulandes ta bin manda
e otro opshon ta latino ta bin manda.
Mi kasá a bisa mi keda afó
no hasi kos di trimintí
no hinka mi boka aden
no hasi kos di mi koló.
Sabínan sa kiko nan ta hasi
hendenan studiá tin den komishon
ke men mihó bo bai kap e palu di apeldam
ku tur santu di dia ta susha kurá.
Pero ta mi derecho
asta ta mi deber
pa ekspresá mi opinion
mester bin un di tres opshon
kaminda nos mes lo bai manda
esta opshon SINO.
Kompader
Monday, February 23, 2009
De stappenteller
Angandi, mijn overgrootmoeder, liep elke dag, behalve zondag, van Montaña Abou naar Pietermaai om de hele dag voor Shon Huppeldepup te strijken en het huishouden te doen. Zij vertrok om vier uur in de ochtend met een bundel kleren op haar hoofd en liep via de Seru Loraweg en Saliña naar de stad. ’s Middags keerde zij weer te voet terug.
Dit heb ik van horen zeggen, maar wat ik mij van Angandi herinner, is dat zij plankmager was en op haar negentigste nog kaarsrecht liep. Zij was aan het dementeren, elke dag pakte zij haar bundel kleren en maakte zich klaar om te vertrekken. Heel vaak moesten wij haar terughalen, helemaal op het veld van Montaña Abou, waar nu de volkswoningen staan. Zij was de hele dag in het weer en kon geen moment stil zitten. Zij stierf op hoge leeftijd en ik kan mij niet herinneren dat zij ooit ziek was. Dit waren andere tijden.
Tegenwoordig is bewegen een cult geworden. Er worden beloningen in het vooruitzicht gesteld om de mens van zijn stoel af te krijgen. Gezondheidsorganisaties organiseren campagnes voor bedrijven en individuen om in groepsverband een paar stappen te lopen. Wie volhoudt wordt in de bloemetjes gezet. Bedrijven organiseren voor hun werknemers wandeltochten van een half uur, gezonde lunchmaaltijden, gematigde fitness programma’s, gratis of voor de halve prijs, en de werknemer die aan alles meedoet wordt uitgeroepen tot held.
Desondanks klagen de overheden van alle westerse landen dat de kosten van de gezondheidszorg de pan uitrijzen en dat het gebrek aan beweging de grootste boosdoener is. Het is aangetoond dat de zogenaamde welvaartsziekten zoals hoge bloeddruk, hoge cholesterolgehalte, suikerziekte en zelfs bepaalde vormen van kanker bevorderd worden door een zittend leven. Commissies ter bestrijding van obesitas worden opgericht en bemand door te dikke leden. Volksvertegenwoordigers geven niet het goede voorbeeld en zo ook bij ons op Curaçao.
Het is mode om vanaf een bepaalde leeftijd zich in gesprekken zorgen te maken over zijn of haar gewicht en lichaamsomvang (een grote hangbuik bij mannen en te dikke billen bij vrouwen) en om allerlei akelige diëten uit te proberen. Op feestjes worden met een vies gezicht hapjes geweigerd en aanstellerig ‘gewoon’ een glas water uit de kraan besteld. Vaak zonder zichtbare resultaten en je hoort ze klagen: ik eet niets en toch kom ik aan. Vanuit het oogpunt van de fysica natuurlijk je reinste onzin, er bestaat nog zoiets als het materiaalbalans. Ieder pondje gaat door het mondje.
Naast het materiaalbalans, bestaat ook het energiebalans. Je valt alleen af wanneer je meer energie verbruikt dan dat je inneemt. Bij het uitvoeren van je normale dagelijkse werkzaamheden verbruik je energie. Een volwassen man verbruikt gemiddeld 2500 kilocalorieën per dag en een volwassen vrouw gemiddeld 2000 kilocalorieën. Een lekkere stobá met rijst in de Oude Markt tussen de middag is algauw 1500 kcal, twee biertjes 250 kcal en een kop koffie 50 kcal. Zo’n lunch komt dus op een totaal van 1800 kcal. Als het avondeten in orde van 1200 kcal is en het ontbijt 500 kcal, dan is je intake die dag 3500 kcal. Bij een man 1000 kcal teveel. Bij een vrouw laten wij de biertjes weg en een boterham minder, en dan komen wij ook uit op 1000 kcal teveel. Die overtollige calorieën worden opgeslagen in de vorm van vet, een reserve voor slechte tijden.
Wat nu? Die overtollige 1000 kcal moeten verbruikt worden. Dit kan alleen door extra lichaamsactiviteit te ontplooien, bijvoorbeeld wandelen. De moderne mens heeft daar hulp bij nodig. Daarvoor is er een apparaatje op de markt gekomen: de stappenteller. De theorie is dat een persoon tienduizend stappen per dag moet afleggen. Bij een normale lengte en normale stappen komt dit neer op 7.5 km per dag, voor de meeste mensen niet weinig. Een man verbruikt bij het afleggen van 7.5 km gemiddeld 650 kcal en een vrouw 500 kcal. Die tienduizend stappen zijn dus niet toereikend. Meer stappen zitten er niet in. Dan toch maar een happenteller?
K.
Dit heb ik van horen zeggen, maar wat ik mij van Angandi herinner, is dat zij plankmager was en op haar negentigste nog kaarsrecht liep. Zij was aan het dementeren, elke dag pakte zij haar bundel kleren en maakte zich klaar om te vertrekken. Heel vaak moesten wij haar terughalen, helemaal op het veld van Montaña Abou, waar nu de volkswoningen staan. Zij was de hele dag in het weer en kon geen moment stil zitten. Zij stierf op hoge leeftijd en ik kan mij niet herinneren dat zij ooit ziek was. Dit waren andere tijden.
Tegenwoordig is bewegen een cult geworden. Er worden beloningen in het vooruitzicht gesteld om de mens van zijn stoel af te krijgen. Gezondheidsorganisaties organiseren campagnes voor bedrijven en individuen om in groepsverband een paar stappen te lopen. Wie volhoudt wordt in de bloemetjes gezet. Bedrijven organiseren voor hun werknemers wandeltochten van een half uur, gezonde lunchmaaltijden, gematigde fitness programma’s, gratis of voor de halve prijs, en de werknemer die aan alles meedoet wordt uitgeroepen tot held.
Desondanks klagen de overheden van alle westerse landen dat de kosten van de gezondheidszorg de pan uitrijzen en dat het gebrek aan beweging de grootste boosdoener is. Het is aangetoond dat de zogenaamde welvaartsziekten zoals hoge bloeddruk, hoge cholesterolgehalte, suikerziekte en zelfs bepaalde vormen van kanker bevorderd worden door een zittend leven. Commissies ter bestrijding van obesitas worden opgericht en bemand door te dikke leden. Volksvertegenwoordigers geven niet het goede voorbeeld en zo ook bij ons op Curaçao.
Het is mode om vanaf een bepaalde leeftijd zich in gesprekken zorgen te maken over zijn of haar gewicht en lichaamsomvang (een grote hangbuik bij mannen en te dikke billen bij vrouwen) en om allerlei akelige diëten uit te proberen. Op feestjes worden met een vies gezicht hapjes geweigerd en aanstellerig ‘gewoon’ een glas water uit de kraan besteld. Vaak zonder zichtbare resultaten en je hoort ze klagen: ik eet niets en toch kom ik aan. Vanuit het oogpunt van de fysica natuurlijk je reinste onzin, er bestaat nog zoiets als het materiaalbalans. Ieder pondje gaat door het mondje.
Naast het materiaalbalans, bestaat ook het energiebalans. Je valt alleen af wanneer je meer energie verbruikt dan dat je inneemt. Bij het uitvoeren van je normale dagelijkse werkzaamheden verbruik je energie. Een volwassen man verbruikt gemiddeld 2500 kilocalorieën per dag en een volwassen vrouw gemiddeld 2000 kilocalorieën. Een lekkere stobá met rijst in de Oude Markt tussen de middag is algauw 1500 kcal, twee biertjes 250 kcal en een kop koffie 50 kcal. Zo’n lunch komt dus op een totaal van 1800 kcal. Als het avondeten in orde van 1200 kcal is en het ontbijt 500 kcal, dan is je intake die dag 3500 kcal. Bij een man 1000 kcal teveel. Bij een vrouw laten wij de biertjes weg en een boterham minder, en dan komen wij ook uit op 1000 kcal teveel. Die overtollige calorieën worden opgeslagen in de vorm van vet, een reserve voor slechte tijden.
Wat nu? Die overtollige 1000 kcal moeten verbruikt worden. Dit kan alleen door extra lichaamsactiviteit te ontplooien, bijvoorbeeld wandelen. De moderne mens heeft daar hulp bij nodig. Daarvoor is er een apparaatje op de markt gekomen: de stappenteller. De theorie is dat een persoon tienduizend stappen per dag moet afleggen. Bij een normale lengte en normale stappen komt dit neer op 7.5 km per dag, voor de meeste mensen niet weinig. Een man verbruikt bij het afleggen van 7.5 km gemiddeld 650 kcal en een vrouw 500 kcal. Die tienduizend stappen zijn dus niet toereikend. Meer stappen zitten er niet in. Dan toch maar een happenteller?
K.
Saturday, February 14, 2009
Mijn valentijntje
Zal ik je gezellig in de luren leggen, mijn schat?
Nee, ik heb liever dat je mij een loer draait,
een lekkere, stevige loer.
Een loer zal ik je draaien,
recht voor je raap, mijn duifje.
Als je maar niet onder mijn duiven schiet.
Nee, hoor, recht in de roos,
een roos is een roos is een roos.
Zal ik jou bij de lurven pakken?
Nee, niet doen, hou op, laat los.
Wat flauw, ik ben toch jouw valentijn?
Jij bent mijn valentijntje, kom maar in mijn palankijntje.
K.
Nee, ik heb liever dat je mij een loer draait,
een lekkere, stevige loer.
Een loer zal ik je draaien,
recht voor je raap, mijn duifje.
Als je maar niet onder mijn duiven schiet.
Nee, hoor, recht in de roos,
een roos is een roos is een roos.
Zal ik jou bij de lurven pakken?
Nee, niet doen, hou op, laat los.
Wat flauw, ik ben toch jouw valentijn?
Jij bent mijn valentijntje, kom maar in mijn palankijntje.
K.
Monday, February 9, 2009
Chapo Sapu
Chapo, un sapu gordo i rondó
di edat madurá
un tata di famia respetá
tin tres dia sin bini kas.
Esaki nunka no a pasa
e sa keda un dia fo’i kas
ora ku e kue mondi ku Enriki
pa bai kanta den orkesta di kriki
antó didia abri nan den mondi
pone ku nan no por krusa Sabana
i kue kaminda pa kas
pa nan no bin resultá
riba tayó di Shon Ki Kinikini
o den wea di Wa Warawara.
Bisiñanan ta bisa ku
Yubi Chuchubi a kanta
ku Chapo den mondi di mansaliña
a topa un dori mashá bunita
un hobensita ku wowo grandi
antó ku Chapo ta lokamente enamorá .
Chepa, kasá di Chapo, ama di kas desente
ku no ta bai niun kaminda
mama di dies kriatura
pa kolmo tur dies ta muhé
no ta den asuntu di redu
i no a kere loke Yubi a laga sa.
Pero pa su sorpresa
Chepa a haña notisia di Chapo
pa manda su pañanan mondi di mansaliña
pasobra ei el a topa un felisidat
ku e no konosé den Saliña.
Chepa a manda bis’é
ku si e ta asina machu
e mes bin buska su pañanan
i ku ora e dori kaba di plum’é
i santu sali for di su wowonan
e kòrda riba su kriaturanan.
Chapo a hari i a saka un prenda
ku el a kumpra ku e pago di su kanto
un kadena di oro i djamanta
kolog’é na garganta di su dori.
Mala lenganan ta bisa
ku e dori ta tuma Chapo hasi
i ku ora Chapo kue kabes pariba
e dori ta kue kabes pabou.
Un anochi Chapo a bai kanta
bou di lus di bichi di kandela
el a mira un hobensita tur na prenda
den sukú bon ganchá ku un sapu dèftu
un bista ku a lanta Chapo su sospecho.
El a puntra e weter si e konosé e hobensita
e weter a bisa ku su nòmber ta Chepita
parse ku su mama yama Chepa
e ta biba den Saliña, otro banda di Sabana
e sapu dèftu ta doño di marshe di pruga
ku ta bistié tur na prenda
basta e hasi tur loke e sapu bis’é.
Chapo a keda ketu i no a bisa nada
el a bandoná e sitio
kue e kaha di prenda di su dori
hink’é bou di su brasa
krusa Sabana un pia un pia.
Otro banda di Sabana el a bati na porta
Chepa a abri keriendo ku ta Chepita
keda boka abrí di sorpresa
Chapo a entreg’é e kaha di prenda
bira bai sin bisa un pi’e palabra.
Kompader
di edat madurá
un tata di famia respetá
tin tres dia sin bini kas.
Esaki nunka no a pasa
e sa keda un dia fo’i kas
ora ku e kue mondi ku Enriki
pa bai kanta den orkesta di kriki
antó didia abri nan den mondi
pone ku nan no por krusa Sabana
i kue kaminda pa kas
pa nan no bin resultá
riba tayó di Shon Ki Kinikini
o den wea di Wa Warawara.
Bisiñanan ta bisa ku
Yubi Chuchubi a kanta
ku Chapo den mondi di mansaliña
a topa un dori mashá bunita
un hobensita ku wowo grandi
antó ku Chapo ta lokamente enamorá .
Chepa, kasá di Chapo, ama di kas desente
ku no ta bai niun kaminda
mama di dies kriatura
pa kolmo tur dies ta muhé
no ta den asuntu di redu
i no a kere loke Yubi a laga sa.
Pero pa su sorpresa
Chepa a haña notisia di Chapo
pa manda su pañanan mondi di mansaliña
pasobra ei el a topa un felisidat
ku e no konosé den Saliña.
Chepa a manda bis’é
ku si e ta asina machu
e mes bin buska su pañanan
i ku ora e dori kaba di plum’é
i santu sali for di su wowonan
e kòrda riba su kriaturanan.
Chapo a hari i a saka un prenda
ku el a kumpra ku e pago di su kanto
un kadena di oro i djamanta
kolog’é na garganta di su dori.
Mala lenganan ta bisa
ku e dori ta tuma Chapo hasi
i ku ora Chapo kue kabes pariba
e dori ta kue kabes pabou.
Un anochi Chapo a bai kanta
bou di lus di bichi di kandela
el a mira un hobensita tur na prenda
den sukú bon ganchá ku un sapu dèftu
un bista ku a lanta Chapo su sospecho.
El a puntra e weter si e konosé e hobensita
e weter a bisa ku su nòmber ta Chepita
parse ku su mama yama Chepa
e ta biba den Saliña, otro banda di Sabana
e sapu dèftu ta doño di marshe di pruga
ku ta bistié tur na prenda
basta e hasi tur loke e sapu bis’é.
Chapo a keda ketu i no a bisa nada
el a bandoná e sitio
kue e kaha di prenda di su dori
hink’é bou di su brasa
krusa Sabana un pia un pia.
Otro banda di Sabana el a bati na porta
Chepa a abri keriendo ku ta Chepita
keda boka abrí di sorpresa
Chapo a entreg’é e kaha di prenda
bira bai sin bisa un pi’e palabra.
Kompader
Saturday, February 7, 2009
Subscribe to:
Posts (Atom)
