Reno (1)

“No, no, laganan. Basta, basta ku abuso. Lagan nan los , laga nan bai” Reno deseperá ta grita, rankando na brasa di esnan ku ta batiendo e Afrikanonan ku ta purba hui bai mondi bek.
“Reno, ta kiko a drentabu, tabo mes a yudanos buskanan pa ban ku nos ku e barku. Ki ta pasando kubo awor”
“Mi no ke mas, mi no por mas. Nos mester stop ku e abuso aki” i bisando asina el a kue un grupitu tene I mientras e ta brasa nan el ta kore bai mondi ku nan, yorando.
E no por komprondé kon e por a yuda e hendenan ei kometiendo tantu barbaridat asina. Rankando muchanan for di nan famianan, bati nan i hasta mata nan.
El a keda grita :”No, basta, basta. Ta ki m’a hasi, kon mi tambe por a kometé e kosnan aki. El a draai wak I a mira kon e otro Afrikanonan ta wordu bentá riba e boto, komo si fuera nan no ta hende. Su stoma ta boltu den su kurpa.”Kon ta pusibel, kon ta pusibel ku mi por a hasi e kosnan ei. Kon mi por a desgraciá hendenan inosente asina. Nan no a hasimi nada” asina el a keda yora I grita.
Mientras tantu nan a yega den mondi i el a bisa e hendenan ku seña ku nan por bai, ku nan ta liber.E Afrikanonan no a warda ni un ratu i nan a sali na kareda kore limpi bai.

E ora ei Reno a kai sinta bou di e palu, tristu, bandoná., su kabes riba su rudianan ku e ta sostené ku su dos mannan.
E ta yora sin konsuelo pidiendo morto bin buské. Ta asina so e por skapa for di e tormentu ku a poderá di su ser. E no ke pensa, e no ke sinti mas, e no ke biba mas, pero morto no ke skuch’é i pa basta tempu largu e mester a keda riba mundu, bagando di un lugá pa otro, den skondí. Si, skondí I semper den skuridat.
E ta huyendo, huyendo di su mes, di su mes konseinshi i di e otronan ku el a traisioná.

E mester a traisioná esnan ku a kere ku e ta di nan parti, skapando maske ta algun di esnan ku el a yuda traisioná na un manera vil i kruel, kitando nan libertat, hasta kitando timbia nan bida.
E ta puntra su mes awor, ta ken e ta, ta unda e ta kere ku e por a saka e derechi ei di disidi riba bida i morto, riba libertat di otro hende? Djis pasobra nan koló ta otro, djis pasobra nan kultura ta otro? Djis pasobra nan no ta kere den un Ser ku hende ta yama Dios?
Pasobra nan mes tabata tin nan mes kerensia den naturalesa?
Awor el a komprondé ku no ta esei tabata e motibu pa e inhustisia inhumano i kruel ku e i otronan a kometé. No tabata esei e motibu ku esnan den poder a pone nan kere.
Ta simplemente pa egoismo , kudisia i ladronisia.
Hopi di nan, komo pueblo a kere. Si, nan a kere pasobra hopi di nan tabata pasa miseria. Hopi din an tabata riba kaya sin niun dak riba nan kabes. Hopi di nan tabata den prison i Pa nan skapa for di tur esei kontentu a kere tur loke otro tabata bisa nan.
Nan bida lo kambia.

Diana Marquez

Reno (2)

Nero ta sigui pensa i na un momentu dado el a mira su mes bida for di tempu ku e tabata un mucha chikí I ku un gritu el a lanta para I kumisa grita : “No, no, no bai kumi, nooooooooooo” Reno a bira bek e mucha di 6 aña ku tabata purba ranka bai for di e gara di e mohé ku tabata tine duru tené i ku tabata lastré bai kun e.
Reno ta purba wak patras pa wak unda su mama a keda, pero su mama a bira lomba i kore bai, yorando. Si, yorando pasobra el a kaba di bende su yu.

Na un momentu dado Reno a bira sina kansá ku ta lastra e mohé a sigui lastré te ora nan a yega na un boto grandi. Einan un homber a tum’é over i a karg’é subi trapi kun e. Pa un siman lagu nan a sera Reno den un kuartu skur. De bes en kuando nan tabata sak’é djis un ratu pe kome I hasi su nesesidatnan. Despues di mas o menos un siman un homber a bin bis’é ku si e keda ketu e por keda afó. E mester limpia vloer i mas kos i e no tin nodi di bai sera mas. E tabata traha duru i asina Reno a sigui biaha ku e boto. El a kumisa kompronde kiko e hendenan riba e boto ta hasi. Nan tabata horta hendenan pretu for di un lugá grandi ku yama Afrika , hasi nan preso i bendenan otro kaminda.
Meskos ku su mama a hasi ku ne.
Sigun Reno ta krese bira grandi e tambe a kumisa yuda nan. E tambe ta sali bai horta hende, mara nan trese nan na bordo pa bai bende nan otro kaminda.

Reno ta korda un bia ku e tabata abusando di poko di e hendenan, kon un homber a keda wak e duru den su kara. Nunka mas Reno por a lubida e mirada ei. Tabata un mirada di desperashon i a la vez di un tristesa ku e mes tambe a sinti te den fondo di su kurason. Un mirada ku nunka mas e por a lubidá. Tampoko e kara di e homber. For di e momentu ei el a kumisa sinti algu den su kurason. Un sintimentu di tristesa i a la vez un sintimentu di asko pa su mes i pa su kompañeronan.Tambe un sintimentu di kulpa. For di e dia ei el a kumisa sinti ku e mester a stop, pero e no tabata tin e kurashi i el a sigui.

Pa basta tempu el a sigui te awe ora el a sinti algu den dje a rementá i ku el a kumisá grita i rebeldiá. Ta kon bin el a sali bibo for di e situashon ei e no sa. Pero e no ke biba mas. E ke muri. E ke keda sinta bou di e palu te dia e muri, pero e ta sinti ku ahinda e no por skapa. E tin ku keda sinti e doló pa basta tempu.
Despues su bida a bira uno di un bagamundo, bibando den skuridat te un dia un debilidat i un kansá inmenso a poderá di su kurpa. El a komprondé ku lo no dura muchu mas i el a buska un kueba kaminda e por a pone su kabes abou den tur kietut. E delaster kos ku el a mira ta e wowonan di e homber Afrikano. “Pordonami, pordonami” tabata su delaster palabranan ku tabata no mas ku un suspiro. E tabata tin apenas 30 aña di edat.

Diana Marquez

Konosé bo Isla 2011-07: Muziekinstrumenten

De conch (karkó) en de koehoorn (kachu) worden gebruikt als muziekinstrumenten. De ezel leverde ook een bijdrage.

Vraag: Hoe leverde de ezel een muziekinstrument?

Sluitingsdatum: zondag 2 oktober 2011

Prijs: een cadeaubon van The Movies.

Sponsor: ESCRIBA N.V.

(Het inzenden van het antwoord op de prijsvraag gebeurt via e-mail:

revers@cura.net

of door een reply op de door u ontvangen mail. De winnaar wordt door loting bepaald uit de goede inzendingen.)

Konosé bo Isla 2011-06: antwoord

Antwoord: De statenverkiezingen van 1954 (bron: Martha van Bergen, Gilbert Cijntje, Frank Quirindongo, Demokrasia òf Minokrasia, Curaçao, 2000)

Er zijn 3 inzendingen, waarvan geen goed:

Eduardo Vlieg
Islelly Pikerie
America Augusta

Iedereen bedankt voor het meedoen.

Volg de voetsporen

Nanzi gaat zijn leven beteren. Het probleem is echter dat niemand hem gelooft en dat maakt hem heel verdrietig. Hij gaat naar Shi Maria en vertelt haar van zijn voornemen, maar Shi Maria lacht hem uit.
‘Nanzi,’ zegt Shi Maria, ‘mijn lieve Nanzi, kijk in de spiegel en vertel mij of je het zelf gelooft.’ Nanzi kijkt in de spiegel en inderdaad, hij gelooft het zelf niet. Dat maakt hem nog neerslachtiger. Wat moet hij doen? Wie kan hem bijstaan met raad en daad? Hij peinst en peinst, en krijgt plotseling een ingeving. Wie anders, denkt hij opgelucht.

Nanzi gaat te rade bij professor Palabrua. Als de professor hem niet kan helpen, kan niemand hem helpen. Hij stapt vol goede moed in de richting van de tamarindeboom waarin Palabrua woont.
‘Hooggeleerde professor,’ zegt Nanzi plechtig,’ ik wil mijn leven...’
‘Doe normaal,’ valt Palabrua hem in de rede.
‘Beste vriend Palabrua,’ vervolgt Nanzi op een andere toon, ‘ik wil mijn leven beteren, maar niemand vertrouwt mij. Wat moet ik doen?’
‘Begrijpelijk, begrijpelijk,’ mompelt Palabrua, ‘laat mij kijken,’ en hij pakt een dik boek uit de boekenkast. ‘Een wolf in schaapskleren,’ staat met krulletters op de kaft. Hij bladert en bladert door het boek. Na een poosje klapt hij het boek dicht en schudt zijn hoofd.
‘Het spijt mij Nanzi, ik kan niets vinden. Je hebt het te bont gemaakt. Alleen je vrienden kunnen je misschien helpen, als je die nog hebt.’

Nanzi heeft maar één vriend, Kompa Sese.
‘Misschien, heel misschien kan ik je helpen,’ spreekt Sese aarzelend, ‘maar je moet mij op je erewoord beloven dat jij mij niet in de maling neemt.’
‘Zowaar ik een spin ben met acht poten en uit Afrika kom,’ antwoordt Nanzi plechtig.
‘Goed dan,’ zegt Sese, ‘ik zal aan de koning vragen om jou aan te nemen als nachtwaker, dan hoef ik niet zeven nachten in de week te werken.’
Na lang nadenken gaat de koning akkoord. ‘Maar wel één week proeftijd.’

Nanzi springt in het rond bij het horen van het bericht en begint diezelfde nacht nog met werken. Hij is ijverig en maakt zijn eerste rondje in de boomgaard van de koning. Daar ziet hij pruimen hangen, o als eieren zo groot. Het schijnt dat hij wil gaan plukken, maar weerstaat de verleiding. Dit is de eerste stap, denkt hij blij. De eerste nacht verloopt verder zonder noemenswaardigheden.

De tweede nacht neemt Nanzi een andere route en maakt een rondje in de wei. Daar ziet hij de vetgemeste koeien van de koning. Roodbont, zwartbont. Hij wil doorlopen, maar iets houdt hem tegen. Hij loopt naar de heg en maakt er een groot gat in, dat hij met kreupelhout bedekt.
In de ochtend komt Sese hem aflossen.
‘Ik kom vannacht niet werken,’ zegt Nanzi tegen Sese, ‘ik heb een vreselijke koppijn van twee nachten wakker blijven.’

De derde nacht houdt Kompa Sese zelf de wacht. Midden in de nacht wanneer het pikkedonker is, kruipt Nanzi naar het gat in de heg. Hij haalt het kreupelhout weg en stapt de wei in. Op de tast zoekt hij de grootste koe uit en neemt die mee. Hij loopt met de koe aan een touw in de richting van het huis van Sese. Tussen de struiken achter het huis slacht hij de koe en laat de huid daar achter. De rest neemt hij mee naar huis.

Vroeg in de ochtend verschijnt Nanzi voor Sese. ‘Ik kom je aflossen,’ zegt hij. Sese is heel blij. Nanzi is een goede vriend, denkt hij. Hij loopt weg, maar na tien stappen ziet hij het gat in de heg en dat er een koe mist.
‘Een dief, een dief,’ roept hij.
‘Waarschuw de soldaten en volg de voetsporen,’ schreeuwt Nanzi terug en kijkt verder naar het live optreden van Sting op zijn iPad..

Levensgevaarlijk

‘Wij zijn toch ook slaven geweest,’ zegt de leuk uitziende Joodse dame in de supermarkt. Hiermee bedoelt zij, dat zij de commotie en de discussie rond het slavernijverleden en de Afro-Curaçaoënaar en de echte Curaçaoënaar un peu beu is. Maar de Afro-Curaçaoënaar heeft daar geen boodschap aan en zal niet ter verificatie de Bijbelteksten erop naslaan. Dit neemt ook niet weg dat iedereen het recht heeft om zich te verdiepen in zijn verleden om zodoende te weten waar hij vandaan komt. ‘Intussen vergetend waar hij naartoe gaat,’ moppert de leuk uitziende dame. Yòyò denkt er het zijne van.

Yòyò werkt niet en heeft ook nooit gewerkt. Zijn voorouders hebben eeuwenlang - wanneer en hoe lang precies maakt niet uit - onder erbarmelijke omstandigheden hard moeten werken en hun nazaten hebben dan ook het recht om uit te rusten. Yòyò is dus ook slaaf geweest, hoewel je niet direct aan een neger denkt als je hem ziet. Hij is lang en slank, lichtkleurig als een latino, een kuif die hij met brylcreem in model houdt, midden veertig. Attributen waar zowel jonge meisjes als rijpere vrouwen op vallen.

Hij woont thuis, evenals zijn zes broers en zusters, die allemaal werken, behalve de jongste broer die nog studeert. Yòyò is de tweede in de rij. Het ouderlijk huis is in de loop der tijd links en rechts uitgebreid met slaapkamers, badkamers en toiletten, waardoor het binnen een wirwar is van gangen en stofnesten. Buiten op het erf staan er ’s morgens vroeg, wanneer iedereen nog thuis is, vijf auto’s en een fiets. De fiets is van Yòyò. À propos, Yòyò heet thuis gewoon Harold, zijn echte naam.

Dat hij niet werkt, is een doorn in het oog van de broers en zusters, maar er wordt niet over gepraat. Ma Rosa wil er niets van weten. Eind van de maand stopt zij Yòyò stiekem wat centjes toe van het huishoudgeld dat zij van de anderen krijgt, tot ergernis van die anderen.

Qua levensfilosofie is Yòyò een epicurist: pluk de dag en reken zo min mogelijk op morgen. Niet dat hij lanterfant, dat niet. Hij helpt Ma Rosa met het huishouden en Papachi met het schoonmaken van vis, Papachi gaat iedere ochtend vissen. Yòyò kookt de lekkerste vissoep, waar de anderen uit protest niet van proeven, behalve de jongste broer die nog op school zit. Op een zondagochtend, wanneer hij boordevol energie is omdat hij niet uit is gegaan, harkt hij de hele tuin schoon. Dat alles op basis van vrijwilligheid. De mens is vrij.

Wanneer het water hem tot de lippen staat, bakt hij een hoop patechi’s met de spullen van Ma Rosa. Hij stopt de pastechi’s in een mand, springt op de fiets en rijdt van deur tot deur in Montaña. In een mum van tijd heeft hij alles verkocht. Zuivere winst. Ma Rosa heeft wel bijtijds twee patechi’s kunnen bietsen.

‘Ik ben heel flexibel,’ zegt Yòyò wanneer hij op de filosofische toer is, meestal als hij een borrel op heeft. ‘Ik ben heel flexibel,’ herhaalt hij. ‘Als er bruine bonen op tafel komen, eet ik bruine bonen. Als ik karbonade voorgeschoteld krijg, eet ik karbonade. Maar als er keuze is tussen bruine bonen en karbonade, dan wil ik karbonade.’ De mens is vrij om te kiezen.

Hoewel Yòyò geen boekenwurm is, leest hij vaak en graag. Hij legt het tijdschrift neer dat hij in zijn handen heeft en denkt na over de tekst die hij pas gelezen heeft: ‘Veel mensen leiden hun leven zoals de automobilist die met een geblindeerde voorruit rijdt en in de achteruitkijkspiegel kijkt om te weten welke kant hij op moet. Het verleden bepaalt hun toekomst.’ Levensgevaarlijk, concludeert Yòyò.

Het zwembad

Zij kwam naast mij zitten in de bus die vanaf het station naar Stratum reed, een woonwijk in Eindhoven. De bus was praktisch leeg. Ik schoof tot tegen het raam aan om plaats voor haar te maken. Zij had lang blond haar dat heel even mijn wang streelde toen zij met haar slanke vingers erdoor streek. Mijn hart klopte in mijn keel.

‘Waar kom je vandaan?’ vroeg zij.
‘Uit Curaçao,’ antwoordde ik schor.
‘Later, na mijn studie, wil ik in het onderwijs bij jullie in Suriname.’
‘Curaçao,’ verbeterde ik haar tevergeefs.

Zij was eerstejaarsstudente aan de Pedagogische Academie. Ik weet niet meer hoe zij heette. Marloes, misschien. Dat is een mooie naam, zij was heel mooi. Op Curaçao kende ik Sonia, Diana, Jacqueline en Norma, maar allemaal hadden kroeshaar. Marloes had lang blond haar.

‘Ik moet bij de volgende halte uitstappen, ‘ zei ze en drukte op de knop, ‘zullen wij afspreken?’
‘Goed,’ antwoordde ik, terwijl allerlei gedachten door mijn hoofd speelden. Kon zij soul dansen? De bus stopte.
‘Woensdagmiddag drie uur, Sportfondsenbad,’ zei ze snel en rende naar de uitgang.

Woensdagochtend hadden wij zwemles. De schoolbus van Lan, de chauffeur, bracht ons van school naar het rifzwembad. Daar wachtte Bennie ons op. Woensdagochtend betekende voor ieder kind iets anders. Sommigen waren blij, anderen waren bang. Tijdens de zwemles kon je de kinderen verdelen in vier groepen. De kinderen met een zwemdiploma hadden het meeste aanzien. Zij mochten vrij zwemmen en van de springplank duiken. Zij hadden veel plezier. De tweede groep waren de kinderen die al konden zwemmen, maar nog geen diploma hadden. Zij moesten nog netjes, dat betekent volgens de regels, leren zwemmen bij Bennie. De derde groep waren de kinderen die niet konden zwemmen en het ook niet leerden. Dat kon ook niet in die paar lessen die wij kregen, want de schoolbus was de helft van het schooljaar kapot. De vierde groep waren de kinderen die aan de kant zaten, hetzij omdat zij van hun ouders niet mee mochten doen of omdat zij zo’n kabaal hadden gemaakt van de angst dat Bennie hen uit het bad had gestuurd. Ik hoorde bij de derde groep, hoewel ik mij als jongen van het Rif best kon behelpen in het water.

‘Waar is het Sportfondsenbad?’ vroeg ik aan een ouderejaarsstudent uit Curaçao. Ik was pas een week in Nederland.
‘Het Sportfondsenbad, wat moet je in het Sportfondsenbad?’ vroeg hij met een lichte spot in zijn stem.
‘Ik heb een afspraak,’antwoordde ik trots, ‘met een meisje met lang blond haar.’
‘Alle meisjes hier hebben lang blond haar.’
‘Ja, maar niet zo lang en niet zo blond als zij,’ en niet zo mooi, wilde ik eraan toevoegen, maar ik hield mij in omdat hij mij aankeek alsof ik van Mars kwam.
‘Enfin, je moet het zelf weten, in Tongelre’ zei hij en legde mij uit hoe ik naar Tongelre moest fietsen.

Het was maandag en het bleef maandag, want de klok stond stil. Woensdagmiddag drie uur kwam niet snel genoeg. Ik moest ook een zwembroek kopen, want die kwam niet voor in het lijstje dat Tirso Sprockel opnoemde tijdens de voorlichtingavond voor bursalen.

Klokslag drie uur stond ik in mijn zwembroek aan de rand van het zwembad. Ik zag een blond meisje mijn kant op kijken. Ik sprong in het water en spartelde naar haar toe. Op dat moment hoorde ik een fluitsignaal en een schreeuw. ‘Prrriet. Eruit jij, jij kunt niet zwemmen.’ Ik klom uit het water.
Marloes stond aan de kant en hield de hand vast van een pikzwarte jongen. ‘Maak kennis met mijn vriend Umbumbu,’ zei ze, ‘hij komt uit Afrika.’